Η ανάπτυξη και οι δεξιότητες του παιδιού: Λόγος-φωνή-ομιλία-επικοινωνία
Αναμενόμενες δεξιότητες 0-6 μηνών
- Αντιδρά στους ήχους, κοιτάζει ή στρέφει το κεφάλι του προς την πηγή τους και διακρίνει έναν ήχο από έναν άλλο.
- Παράγει διάφορους ήχους που δείχνουν ευχαρίστηση/δυσαρέσκεια και εμπλέκεται σε μοναχικό φωνητικό παιχνίδι.
- Κάνει βλεμματική επαφή.
- Χαμογελά.
- Φωνοποιεί όταν του μιλούν.
Τι κάνουμε
- Μιλάμε με ζεστό και ήρεμο τρόπο.
- Τραγουδάμε και γελάμε μαζί.
- Εξηγούμε τους ήχους που ακούει.
- Ονομάζουμε οικεία άτομα και πράγματα της καθημερινής του ζωής. Σχολιάζουμε αυτά που κάνουμε, εκείνη τη στιγμή.
Πότε ανησυχούμε
- Αν δεν αντιδρά σε ήχους-θορύβους. Έλεγχος ακοής.
- Όταν δεν κάνει βλεμματική επαφή στην προσπάθεια του να επικοινωνήσει μαζί μας.
- Αν δε γελά ή κλαίει επίμονα και μοιάζει να μην απολαμβάνει τα χάδια και τις αγκαλιές (όταν κλαίει).
- Όταν έχει δυσκολίες στην κατάποση και έχει εκροή υγρών από τη μύτη.
Αναμενόμενες δεξιότητες 6-12 μηνών
- Καταλαβαίνει απλές οδηγίες.
- Συνδυάζει ήχους για να σχηματίσει συλλαβές και δοκιμάζει ήχους με τη γλώσσα και τα χείλη του. Λέει: “μα”, “μπα” και διπλές συλλαβές (συνήθως έως 4 διαφορετικούς ήχους, που ηχούν σαν σύμφωνα).
- Παράγει συνήθως τις πρώτες λέξεις: “μαμά”, “μπαμπά”.
- Ανταποκρίνεται όταν ακούει το όνομά του.
- Επικοινωνεί μη λεκτικά.
- Ανταποκρίνεται στο “όχι” και συνήθως και σε μερικές ακόμα λέξεις ή φράσεις.
- Διατηρεί την προσοχή του για 2 λεπτά.
- Προσεγγίζει ήχους που παράγει ένα τρίτο άτομο.
Τι κάνουμε
- Ενθαρρύνουμε κάθε είδος αμοιβαίας αλληλεπίδρασης (γέλιο, χαμόγελο, κοίταγμα, εκφράσεις προσώπου-σώματος).
- Παίζουμε με τη φωνή μας. Η μελωδία της ομιλίας, βοηθά το παιδί να καταλάβει και να χρησιμοποιήσει τη γλώσσα αποτελεσματικά.
- Δεν επιτρέπουμε την τηλεόραση. Προσφέρει ελάχιστα ερεθίσματα και δεν προάγει την επικοινωνία.
Πότε ανησυχούμε
- Αν δεν αντιδρά στους ήχους. Ελέγξτε την ακοή.
- Όταν δεν κάνει ακόμα οπτική επαφή.
- Αν δεν παράγει καθόλου ήχους.
- Όταν έχει δυσκολίες στην κατάποση και παρουσιάζει εκροή υγρών από τη μύτη.
- Αν “μπαμπάλιζε” και ξαφνικά σταμάτησε (ειδικά μετά από ωτίτιδα).
Αναμενόμενες δεξιότητες 12-18 μηνών
- Καταλαβαίνει απλές οδηγίες (με ενδείξεις).
- Ονομάζει οικεία αντικείμενα και αυξάνει σταδιακά το λεξιλόγιο του (τουλάχιστον μια λέξη).
- Εντοπίζει οικεία αντικείμενα και εικόνες.
- Αρχίζει με δική του πρωτοβουλία ένα παιχνίδι ή μια κοινωνική ρουτίνα.
- Διαφοροποιεί ήχους που παράγει σε διαδοχές συλλαβών.
- Μιμείται μια λέξη.
Τι κάνουμε
- Μιλάω κανονικά, χρησιμοποιώντας σωστές γραμματικά και συντακτικά προτάσεις και απλές λέξεις (όχι “μωρουδίστικα”).
- Χρησιμοποιούμε βιβλία, τραγούδια, παιχνίδια, υλικά κατάλληλα για την ηλικία του και παίζουμε με όποιο από αυτά τραβάει το ενδιαφέρον του.
Πότε ανησυχούμε
- Αν δεν παράγει καμία λέξη, αν σταματήσει ξαφνικά να μιλάει, αν ο λόγος του παραμένει στάσιμος για πολύ καιρό ή παρουσιάζει ενδείξεις ότι παλινδρομεί.
- Όταν δεν καταλαβαίνει απλές οδηγίες.
Αναμενόμενες δεξιότητες 18-24 μηνών
- Καταλαβαίνει πιο σύνθετες οδηγίες (χωρίς ενδείξεις).
- Εντοπίζει εικόνες, ρήματα, μέρη του σώματος.
- Λέει το όνομά του.
- Χρησιμοποιεί προτάσεις με 2-3 λέξεις.
- Ονομάζει αντικείμενα, χρησιμοποιεί αντωνυμίες, εκφράζει άρνηση.
- Παράγει ακολουθία μονολεκτικών εκφωνήσεων.
Τι κάνουμε
- Εμπλουτίζουμε το λεξιλόγιο.
- Εξηγούμε τις λέξεις που δεν καταλαβαίνει.
- Επαναλαμβάνουμε τη λέξη που δεν λέει σωστά, αλλά δεν ζητάμε να την επαναλάβει κάθε φορά.
Ποτέ ανησυχούμε
- Αν δεν κάνει προτασούλες 1-2 λέξεων.
- Όταν η ομιλία του είναι δυσεξήγητη.
- Αν το λεξιλόγιο περιορίζεται σε δυο μόνον λέξεις π.χ. “μαμά”, “μπαμπά”.
- Όταν επαναλαμβάνει συλλαβές ή λέξεις (στις προτάσεις του).
- Αν έχει δυσκολίες στη μάσηση.
- Όταν σταματήσει την προσπάθεια για ομιλία/επικοινωνία.
Αναμενόμενες δεξιότητες έως 3 ετών
- Ονομάζει εικόνες.
- Κατανοεί δραστηριότητες σε εικόνες.
- Χρησιμοποιεί προτάσεις στην αυθόρμητη ομιλία (3-4 λέξεις).
- Κάνει ερώτηση “ναι-όχι” και απαντά σε ερωτήσεις που εισάγονται με το “τι-που”.
- Κατανοεί αρκετές αντωνυμίες, ποσοτικές έννοιες, σχέσεις μέρους/όλου, χωρικές και ποσοτικές έννοιες.
- Χρησιμοποιεί πληθυντικούς, ρήματα, γενική κτητική.
- Κατανοεί τη χρήση αντικειμένων.
- Το φωνολογικό του σύστημα περιέχει τους «ήχους»: μ, π, μπ, τ, δ, κ, χ, γ, λ, φ.
Τι κάνουμε
- Ενθαρρύνουμε να εγκαταλείψει μπιμπερό και πιπίλα.
- Προτρέπουμε να λέει ιστορίες και βοηθάμε να ξεκαθαρίσει σκέψεις και συναισθήματα.
- Παίζουμε φανταστικά/συμβολικά παιχνίδια και «μπαίνουμε» σε ρόλους σύνθετους.
Πότε ανησυχούμε
- Αν η ομιλία είναι δυσεξήγητη.
- Δεν χρησιμοποιεί πληθυντικό ή/και ρήματα ή/και άρθρα ή/και επίθετα.
- Αν δεν σχηματίζει απλές προτάσεις.
- Όταν επαναλαμβάνει συλλαβές ή λέξεις (στις προτάσεις).
Η ανάπτυξη και οι δεξιότητες του παιδιού, συνέχεια από προηγούμενο άρθρο.
Ρηνιώ Λιβεριάδου
Λογοπεδικός-Λογοθεραπευτής
www.e-logotherapeia.gr
Μέλος Πανελλήνιου Συλλόγου Λογοπεδικών
