Θα ήταν ψέμα αν κάποιος από εμάς έλεγε ότι πάντοτε κατορθώνει να συγκρατήσει τον θυμό του. Δυστυχώς, όλοι έχουμε νιώσει εκείνο το συναίσθημα που ανεβάζει την αδρεναλίνη στα ύψη και κάνει την καρδιά να χτυπάει. Λες και θα πεταχτεί έξω από το στήθος μας. Όλοι έχουμε φωνάξει, όλοι έχουμε ξεσπάσει. Επειδή, αυτό σχεδόν ποτέ δεν συνέβη με αγνώστους, αλλά με τα πιο αγαπημένα μας πρόσωπα, όλοι ήμασταν μετανιωμένοι λίγο αργότερα. Νιώθοντας απαίσια. Εμείς, ως ενήλικες, μπορεί κάποιες φορές, να βγαίνουμε «εκτός εαυτού». Έχουμε όμως μέσα μας αναπτύξει εκείνο το δυναμικό που θα μας ωθήσει να τα σκεφτούμε και να τα επεξεργαστούμε. Όλα υπό το φως της λογικής, κάπου παρακάτω.
Αναλογιστείτε, τι θα γινόταν αν απουσίαζαν οι ανάλογες ικανότητες; Πώς, άραγε, θα νιώθαμε αν βιώναμε τον θυμό, χωρίς να τον κατανοούμε και χωρίς να έχουμε καλλιεργήσει τις δεξιότητες που απαιτούνται για τον έλεγχό του; Δεν θα μας τρόμαζε η έντασή του; Δεν θα μας φόβιζε ακόμη περισσότερο, ο εξωτερικός κόσμος, αλλά και ο ίδιος μας ο εαυτός; Κάπως έτσι λοιπόν, νιώθουν τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας, όταν θυμώνουν.
Παιδί και θυμός: Γιατί θυμώνει ένα παιδί;
Το παιδί που βρίσκεται στην προσχολική ηλικία θυμώνει για ένα σωρό λόγους. Επειδή, ζήλεψε το μικρό του αδελφάκι. Είχε την ανάγκη να ασχοληθείτε μαζί του, όταν εσείς δουλεύατε μέχρι αργά. Επειδή, κάποιος το ενόχλησε. Δεν το αφήσατε να παίξει με το αγαπημένο του παιχνίδι. Θέλει να το προσέξετε. Επειδή, νιώθει πληγωμένο ή φοβάται. Ο κατάλογος μπορεί να γίνει πολύ μακρύς, όμως η κεντρική ιδέα είναι κοινή. Το παιδί θυμώνει, επειδή κάτι βρίσκεται έξω από το πεδίο ελέγχου του. Έξω από εκείνο που περικλείει τα όσα μέχρι στιγμής, αντιλαμβάνεται για τον εαυτό του και για τον κόσμο που το περιβάλλει. Στη βρεφική περίοδο, εαυτός και εξωτερικός κόσμος δεν έχουν ακόμη διαχωριστεί.
Σταδιακά και προχωρώντας προς τη νηπιακή ηλικία, κατακτάται η οριοθέτηση του εαυτού και του περιβάλλοντος. Ο αυτοέλεγχος, η ενσυναίσθηση, η λογική σκέψη, είναι ικανότητες που βρίσκονται σε πολύ πρώιμο στάδιο εξέλιξης. Το μικρό παιδί δεν είναι για την ώρα σε θέση να επεξεργαστεί λογικά τα συναισθήματα και τις συνέπειες των πράξεων του. Αφού αδυνατεί να ελέγξει και να αντιληφθεί όλα όσα νιώθει. Επιπλέον, ο εγωκεντρισμός που είναι χαρακτηριστικό στοιχείο του σταδίου ανάπτυξής του, δεν του επιτρέπει να μπαίνει στη θέση των άλλων. Ό,τι κι αν έχει προκαλέσει τον θυμό του, είναι πέραν των ικανοτήτων του να το διαχειριστεί. Αυτές οι ικανότητες χρειάζονται χρόνο και υπομονή ώστε να καλλιεργηθούν επιτυχώς.
Είναι ανησυχητικά τα ξεσπάσματα θυμού;
Τα ξεσπάσματα θυμού είναι αναμενόμενα στην προσχολική ηλικία. Η αυτοπειθαρχία και η διαχείριση κρίσεων θυμού θα επιτευχθούν αποτελεσματικότερα σε μεγαλύτερες ηλικίες. Ωστόσο και στην προσχολική περίοδο τα ξεσπάσματα θυμού, όπως θα δούμε, μπορούν να αντιμετωπιστούν. Ανησυχητικά ενδέχεται να γίνουν μονάχα αν το παιδί είναι διαρκώς θυμωμένο κι επιθετικό, χωρίς να φαίνεται ότι έχει μεσολαβήσει κάποιος ιδιαίτερος λόγος ή γεγονός που να έχει αποτελέσει την αιτία του θυμού του. Αν δηλαδή, η συχνότητα και οι εξάρσεις θυμού παρατηρούνται σε πολύ έντονο βαθμό και χωρίς κάποια εμφανή αιτία. Στην περίπτωση αυτή, καλό θα είναι να αναζητήσετε τη συμβουλή ενός εξειδικευμένου επαγγελματία, ο οποίος θα σας καθοδηγήσει ανάλογα.
Πώς αντιμετωπίζονται οι εκρήξεις θυμού;
Κατανοήστε τον θυμό
Σε πρώτη φάση, γνωρίζοντας ότι ένα μικρό παιδί δεν έχει ακόμη τις απαιτούμενες δεξιότητες, ώστε να συγκρατεί και να κοντρολάρει τα συναισθήματα που το κατακλύζουν, αποδεχτείτε και κατανοήστε τον θυμό του.
Αναζητήστε τη βαθύτερη αιτία
Συχνά το παιδί την προσχολικής ηλικίας θυμώνει, δίχως να αντιλαμβάνεται επαρκώς το γιατί. Αυτό ενδέχεται να το τρομάξει και να το συγχύσει, ενισχύοντας τις ήδη έντονες αντιδράσεις του. Αναζητήστε τη βαθύτερη αιτία πίσω από τον θυμό του. Εντοπίζοντας την αιτία και εξηγώντας την στο παιδί, ο θυμός θα ανακουφιστεί, σε μεγάλο βαθμό.
Λεκτικοποιήστε τα συναισθήματα του παιδιού
Πείτε του, για παράδειγμα: «Τώρα έχεις θυμώσει πολύ, επειδή ζήλεψες το καινούργιο σου αδελφάκι. Κλαις και χτυπάς με δύναμη, τα πόδια σου στο πάτωμα, επειδή φοβάσαι ότι δεν σε αγαπάμε, όσο και πριν. Καταλαβαίνω πώς νιώθεις». Με τον τρόπο αυτό, δείχνετε στο παιδί ότι το καταλαβαίνετε, δίνοντάς του παράλληλα, τη δυνατότητα να αντιληφθεί και το ίδιο πώς ακριβώς αισθάνεται.
Ενθαρρύνετε την υγιή έκφραση του θυμού
Έχει σημασία η ενθάρρυνση της υγιούς έκφρασης συναισθημάτων, όπως η θλίψη, ο φόβος, η ζήλεια. Αλλά και ο ίδιος ο θυμός, ο οποίος μπορεί – και είναι αναγκαίο – να εκφράζεται κατηγορηματικά και λεκτικά. Όσο το παιδί κατορθώνει να εξωτερικεύσει όλα εκείνα που αισθάνεται, θα έχει ολοένα και λιγότερο την ανάγκη να εκτονώσει τον θυμό στην επιθετική μορφή του. Όλα τα παραπάνω φυσικά, απαιτούν δεξιότητες οι οποίες θα καλλιεργηθούν σε βάθος χρόνου. Οι βάσεις και τα όρια ωστόσο, είναι πολύ σημαντικό να μπουν από την προσχολική περίοδο.
Οριοθετήστε τον επιθετικό θυμό
Στον θυμό του παιδιού χρειάζεται κατανόηση, όχι όμως και ανοχή των έντονων αντιδράσεών του. Πείτε για παράδειγμα, στο παιδί που χτύπησε το αδελφάκι του: «Καταλαβαίνω ότι είσαι θυμωμένος/η, αλλά, δεν θα δεχτώ να χτυπήσεις ξανά τον/την αδελφό/ή σου». Να εξηγείτε κάθε φορά πως όταν χτυπάμε τους άλλους, εκείνοι πονούν. Κατά ανάλογο τρόπο, μην αφήνετε το παιδί να καταστρέφει παιχνίδια κι αντικείμενα, ή να κινδυνεύσει να αυτοτραυματιστεί. Στην προσπάθειά σας ωστόσο, να πειθαρχήσετε το παιδί, προσπαθήστε να μην καταφύγετε σε τιμωρίες, οι οποίες δεν θα το ωφελήσουν. Στην πραγματικότητα, θα δημιουργήσουν ένα φαύλο κύκλο θυμού, μέσω του οποίου δεν θα διαφαίνεται καμία ουσιαστική αντιμετώπιση.
Διατηρείστε την ψυχραιμία σας
Όσο κοινότοπο κι αν μοιάζει αυτό, έχει ιδιαίτερη σημασία να μη χάσετε τον έλεγχο της κατάστασης. Νευριάζοντας με το παιδί σας. Παραμείνετε ψύχραιμοι, με ήρεμη και καθαρή σκέψη. Μην ξεχνάτε, είστε ο ενήλικας στη σχέση σας με το παιδί σας. Είστε ένα από τα πολυτιμότερα πρόσωπα στη ζωή του. Εσείς θα θέσετε τα όρια που χρειάζεται. Εσείς θα το βοηθήστε να καλλιεργήσει τον αυτοέλεγχο και τις απαιτούμενες δεξιότητες έκφρασης των συναισθημάτων του. Μείνετε κοντά του και στηρίξτε το. Έστω κι αν ο θυμός του πολλές φορές, σας κάνει έξω φρενών και σας απομακρύνει. Είναι σίγουρο ότι τη στιγμή που θυμώνει σας έχει ανάγκη περισσότερο από ποτέ.
Παιδί και θυμός. Όπως και πολλά άλλα, θα υπάρχει και αυτό το κεφάλαιο όσο το παιδί θα μεγαλώνει.
Έλενα Αλεξιά
Παιδαγωγός Προσχολικής Ηλικίας
Facebook: @Elena Alexia
